Becoming -7: Familiekroniek

Ik schreef eerder dat dit mijn verhaal is, niet dat van mijn ouders. Maar hoe je het ook wendt of keert, mijn ouders, hun ouders etc zijn een integraal onderdeel van mijn verhaal. Zonder hen had ik hier niet gestaan.  Het meeste van wat ik hier ga schrijven, ook de geschiedenis van mijn vader en zijn familie, heb ik van mijn moeder. Het zijn de verhalen die in mijn geheugen zijn blijven plakken. Soms heb  ik de verhalen van derden, of zijn de verhalen door derden bevestigd. Eén ding weet ik zeker: de verhalen zijn niet compleet. Wat je niet weet kan je niet vertellen en verder heeft mijn moeder, zowel bewust als onbewust, belangrijke dingen niet verteld, of slechts terloops.

De geschiedenis van mijn vader

Opa was een vrijbuiter. Als twaalfjarige was hij van Friesland naar Duitsland gewandeld, op zoek naar werk. Tijdens de eerste wereld oorlog zat hij in dienst. Als trotste bezitter van een motor werd hij motor ordonnans. Een belangrijke rol. Het grootste deel van zijn leven is opa automonteur en fietsenmaker geweest. Misschien ooit in loondienst, maar vooral als kleine zelfstandige.  De inkomsten fluctueerde nogal.

Ergens  voor 30 april 1926 trouwde hij met oma. Hij was protestant, zij katholiek. Op 30 april 1926 werd mijn vader in Witmarsum geboren.  Op zoek naar werk vertrok opa in 1932/33 naar Eindhoven. Zijn toen zesjarige oudste zoon nam hij mee. Zijn vrouw en hun andere twee kinderen bleven in Friesland achter. Opa vond een plek om te wonen, een school voor mijn vader en een baan. Opa maakte lange dagen, en mijn vader, die geen woord Nederlands sprak, stond er alleen voor. Ging naar een school waar hij de juf en de andere kinderen niet kon verstaan. Oma en de andere kinderen kwamen een aantal maanden later ook naar Eindhoven. Er werden nog twee kinderen geboren. Toen de oorlog uitbrak bestond het gezin uit vijf kinderen; vier jongens en één meisje.

Ergens in de vooroorlogse jaren werden mijn grootouders buren van elkaar. Ook nadat de familie van mijn vader naar een dorp in de omgeving verhuisde bleef het contact bestaan.  Tijdens de oorlog ging mijn vader naar de Philips Bedrijfsschool. De kans op een oproep voor arbeidsinzet was reëel. Voor het geval dat, was een onderduikadres geregeld en stond zijn koffertje klaar.  18 september 1944 werd Eindhoven bevrijd. Het was feest in het gezin. Het koffertje werd uitgepakt. Ze hadden allemaal de oorlog overleefd.

Een paar dagen later kwam er een eind aan het feest. Op weg naar school had de jongste zoon van het gezin de hand van zijn twee jaar oudere broertje losgelaten en was de weg overgestoken om zich bij een aantal schoolvriendjes aan de overkant te voegen. Over de weg reed minimaal één Canadese tank. De chauffeur zag de jongen en remde. Daarbij kwam het voorstel deel van de tank van de grond terwijl het gevaarte nog een stukje doorschoof. De jongen bleef vol bewondering staan en stond daar nog toen de voorkant van de tank de straat raakte.

Eén van opa’s neven schreef in zijn condoleance dit was de wil van God omdat jij met een katholiek getrouwd bent.

De geschiedenis van mijn moeder

De vader van opa overleed toen opa een jaar of drie was. Oma had haar buik vol van mannen en is nooit meer hertrouwd. Het gezin was in goede doen maar raakte door de Russische revolutie en de daarop volgende landonteigening het grootste deel van hun inkomen kwijt. Mijn oma komt uit een gezin van drie. Zover ik heb begrepen was haar vader een lieve man. Haar moeder was vroedvrouw (en poetste de lagere school), kon fantastisch koken en was niet bepaald het zonnetje in huis.

Mijn grootouders trouwde in 1932. Minder dan negen maanden voor de geboorte van hun eerste kind, mijn moeder op 14 maart 1933. Inderdaad, een moetje. Veertien maanden laten werd haar zusje geboren. De genetica leerde mij dat mijn moeder, in het bezit van bruine ogen, nooit het kind van opa kon zijn. Mijn beide grootouders hadden blauwe ogen. Of opa het wist of dat hij het vermoede, zullen we nooit weten. Opa was sowieso een koude kille man die in latere jaren last had van depressies . Ook dit gezin vertrok naar Eindhoven, en opa werd vrachtwagen chauffeur bij de DAF.

Op 19 september 1944 vierde mijn moeder samen met haar beste vriendinnetje de bevrijding van Eindhoven. Zij en haar vriendin bevonden zich op de Demer toen deze gebombardeerd werd. Mijn moeder bereikte de schuilkelder op tijd; haar vriendinnetje niet. Ogenschijnlijk ongeschonden lag het meisje in het zicht van de schuilkelder om nooit meer op te staan.

Mijn moeder bleek een slimme meid, en aan het eind van de lagere school kwam de onderwijzer met opa en oma over de toekomst van hun oudste dochter praten. De HBS was intellectueel gezien een optie. Financieel niet en hoewel de broer van oma, die in goede doen was, aanbood het schoolgeld te betalen, wilde oma geen aalmoezen aannemen. Mijn moeder ging naar de mulo, werkte daarna een hele tijd in een boekhandel en belandde uiteindelijk bij de DAF op de loonadministratie.

In de eerste helft van de jaren vijftig kruiste de paden van mijn vader en moeder zich weer. Ondanks een leeftijdsverschil van zeven jaar werden zij een stel. Toen de trouwplannen bekend werden gemaakt kreeg mijn moeder haar ontslag aangezegd. Bij de DAF was geen plaats voor getrouwde vrouwen. Toen bekend werd dat zij alleen voor de wet gingen trouwen, wat in de ogen van de DAF geen huwelijk was, leek er een uitweg te zijn, maar een vrouw die alleen voor de wet is getrouwd en met de man gaat samenwonen, is in de ogen van God niet getrouwd maar leeft in zonde. Zondaars waren bij de DAF niet welkom.

Het jonge gezin

Of het huwelijk van mijn ouders vanaf dag één niet gelukkig was, kan ik niet beoordelen. Wat ik weet is dat mijn vader en gezin wilde stichten en voor financiële stabiliteit ging en dat mijn moeder een tikkie teleurgesteld was in mijn vader omdat hij zo saai was. Zelf was zij behoorlijk vrijgevochten en hield wel van een feestje. In 1958, een paar jaar na de trouwdag, werd mijn broer geboren. Ze verveelde zich, en werd daarom zwanger, heeft zij aan mijn broer toevertrouwd. Mijn broer bleek een druk en avontuurlijk kind, en mijn moeder hoefde zich geen moment meer te vervelen.

In 1962 bleek zij voor de tweede keer zwanger. Een telfoutje, naar zij later vertelde. Aan het eind van 1962 had mijn vader zijn gezinnetje en mijn moeder geen moment rust aangezien ik qua druk zijn nauwelijks voor mijn broer onderdeed. Mijn moeder wist heel goed met al die drukte om te gaan en was een moeder uit duizenden. We vormden een gelukkig gezinnetje.

Op haar 37 kreeg zij te horen dat zij in de overgang zat. Fijn hoor, omgaan met stemmingswisselingen en opvliegers wanneer je een heftig puberende puber en een zevenjarige druktemaker in huis hebt, zei zij later. De opvliegers maakte dat zij afscheid nam van haar lange haar en make-up want onhandig wanneer je veel zweet. Daarnaast veranderde haar garderobe van mooi naar makkelijk en was zij niet langer een vrije geest. Normaal en wat zullen de buren wel niet zeggen werd ineens belangrijk voor haar.

Door de stemmingswisselingen ontstonden er spanningen in huis. Mijn moeder had het zwaar, en wij ook. Mijn vader had zijn werk, mijn broer ging steeds vaker naar vrienden en ik trok mij meer en meer terug op mijn kamer. Langzaam maar zeker veranderde Me in Myself.